familie

Familie

het toneelstuk, de film, aantekeningen
Kijk, ik ben eigenlijk een heel makkelijk iemand om mee samen te werken. Dat kan je aan iedereen vragen. Als ik iets schrijf, dan komen daar altijd vier of vijf versies van, juist omdat ik de boel 'breed aanlever'.
Met zo'n eerste versie moet niemand zich bemoeien, maar als die er eenmaal ligt, dan ga ik luisteren naar wat de regisseur, meestal Willem dus, de dramaturg, de artistiek leider, de editor, en de producent er over te zeggen hebben. En ik vraag of vrienden en collega's het willen lezen.

In een latere fase, als er al wat versies liggen, verandert er soms ook nog wat door de reacties van de acteurs, na een eerste lezing of na een repetitie.
Soms leidt het een en het ander tot rigoureuze veranderingen zonder dat ik het gevoel heb dat ik water bij de wijn heb hoeven doen. Het is een kwestie van vertrouwen.
Als ik het idee heb dat mensen vanuit zuivere motieven kritiek hebben op wat ik heb geschreven, als mensen echt bezig zijn om, wat er ligt, beter en mooier te krijgen, dan kan ik buitengewoon veel hebben. Eigenlijk ben ik dus een heel makkelijk mens. Toch sta ik zo niet bekend en dat komt omdat ik van de andere kant helemaal niet makkelijk ben.
Kijk, misschien juist wel omdat ik zoveel invloed toelaat, is het ontstaan van die eerste versie voor mij heilig. Het volstrekt persoonlijke idee, de authenticiteit van het verhaal en de karakters, dat is de bron van alles en daar vraag ik respect voor.
Er zijn ook schrijvers die heel blij zijn dat een omroep met een uit te werken idee komt. Er zijn ook veel schrijvers waar het zelfs goed voor is dat een omroep dat vraagt, maar daar hoor ik niet bij. En dat maakt het moeilijk.
De stapel 'niet gerealiseerd' groeit in mijn kast. Elke schrijver kent de pijn van zo'n dood geboren papieren kindje. Dat moet je niet al te veel meemaken. Je zou er bijna de brui aan geven. Als daar het toneel niet was.

Wat een verademing was de samenwerking met Het Toneel Speelt. Een warm bad. Ronald Klamer vroeg of ik een stuk wilde schrijven en dat wilde ik heel graag. Ik had ook al iets vaags in m'n hoofd. Iets met een familie in een chalet.

Dat chalet had te maken met een nog niet zolang geleden zelf meegemaakte bijzonder inspirerende vakantie in Zwitserland, en die familie had te maken met het doordenken op Oud Geld, want daar was ik, toen Ronald me vroeg, zo'n halfjaartje mee klaar.

In de serie Oud Geld was natuurlijk in elke aflevering wel sprake van conflicten, maar alles werd toch altijd keurig netjes opgelost. De familie Bussink was al met al toch een hechte gezellige familie.

Mijn ervaring is dat heel erg veel families alles behalve hecht en gezellig zijn. Familieleden zijn vaak overgevoelig en kwetsbaar voor elkaar. Ik vind het zo opvallend, dat mensen, omdat ze familie zijn, zich bij elkaar van hun slechtste kant laten zien, want ze zijn 'onder elkaar'.

Ik schreef wat dingen op en in mijn hoofd bleef steeds een woord hangen: 'meedogenloos'. Ik zei tegen Willem: "Ik wil een meedogenloos stuk schrijven over een familie, wil jij dat regisseren?", en een paar avonden later liepen we op en neer in de Utrechtsestraat, met allebei hetzelfde idee: "Wat we nu gaan maken, moet verder gaan dan de familie Bussink ging. Het moet zo erg zijn als het leven zelf.".

En daarom is dit stuk voor Willem. Omdat het voor hem volstrekt vanzelfsprekend is dat alles wat we maken 'gevaarlijk' moet zijn. Niet in de eerste plaats voor de toeschouwer, maar voor ons, de makers. Nooit iets maken wat makkelijk is. Nooit iets maken wat al bekend is.

Altijd met het hart in je keel beginnen en denken: "Dit lukt ons nooit, en toch gaan we het proberen.".

Ik wil heel graag al die mensen bedanken die de moeite hebben genomen om Familie (voorheen Alpenruhe) te lezen en te herlezen. En die mij fantastische voorstellen hebben gedaan en ideeën hebben geleverd. In het bijzonder dank ik Willem van de Sande Bakhuyzen, Ronald Klamer, Hans Croiset, Albert Lubbers, Paula van der Oest, Maarten Treumiet, Mark de Cloe, Jan Willem Jurg, Theo Nijland, Sandra Beerends, Wivineke van Groningen en Mike van Diem.