Peter van der Meer

recensies n.a.v. Der letzte Vorhang, de Duitstalige versie van DOEK!
recensies
voorpubliciteit
NRC Handelsblad van 19 december 2011

‘Lekker, discussie over toneel’

Toneelstukken ‘Doek!’ van Maria Goos en ‘Edward II’ in de regie van Ivo van Hove roepen in Duitsland wisselende reacties op


Berlijn. Door onze redacteur Herien Wensink

Twee totaal verschillende Nederlandse voorstellingen zijn sinds afgelopen weekend in Berlijn te zien. De één is een eigentijds relatiedrama, realistisch geschreven, naturel gespeeld. Een man, een vrouw en hun verdriet – meer niet. De ander is een groots koningsdrama uit 1591 over macht, liefde en verraad – gesitueerd in een grimmig cellencomplex, met beelden die doen denken aan Abu Ghraib.

Doek! van Maria Goos, vertaald als Der Letze Vorhang, ging er afgelopen week in première in het Renaissancetheater in de regie van Antoine Uitdehaag. Edward II van Christopher Marlowe, in regie van Ivo van Hove, volgde zaterdagavond in de Schaubühne am Lehniner Platz.

Bij Der letzte Vorhang kwam de Nederlandse ambassadeur op de première, de burgemeester van Berlijn en de Duitse minister van Financiën. „Theater leeft hier”, zegt Antoine Uitdehaag. „Mensen zijn er trots op, maken er goede sier mee – óók politici.” Dat is wel even een ander klimaat dan in Nederland. En dat dat lekker is, erkent Uitdehaag volmondig.

Ook Van Hove ziet zijn Duitse avontuur niet als een vlucht. Maar een verademing is het wel, om ergens te werken „waar je je niet continu bedreigd voelt. In Nederland zijn wij nu de elite, en worden we om die reden afgebrand. Dan is het aangenaam om ergens te werken waar je je niet steeds hoeft te legitimeren.”

Maar als Nederlandse maker in een ander land moet je weer met andere dingen rekening houden. Cultuurverschillen, achtergrond van de acteurs, verwachtingen van het publiek. Zo is Doek! in de Duitse versie een heel ander stuk geworden, zegt Uitdehaag. „Veel serieuzer.” In Nederland worden de hoofdrollen in Doek! vertolkt door Peter Blok en Loes Luca. En Loes Luca betekent: lachen. „Maar ik vond altijd al dat het tragischer was”, zegt Antoine Uitdehaag. „Voor mij ging het over een onmogelijke liefde. En de Duitse acteurs hadden dat gevoel ook meteen.”

Die acteurs, Suzanne von Borsody en Guntbert Warns, zouden niet meer van Blok en Luca kunnen verschillen. Von Borsody heeft een vermoeide gelaatsuitdrukking en een donkere stem. Warns, die een cynische alcoholicus speelt, heeft een veel hardere uitstraling dan Blok.

De acteurs spelen het stuk ernstiger, en het publiek neemt het ernstiger op, aldus Uitdehaag. „Duitsers zijn minder geneigd tot ironie. Terwijl ironie bij ons juist een handelsmerk is binnen de communicatie.”

Goos maakte zich eerder zorgen om de vorm. De personages veranderen steeds van rol, spelen scènes uit een toneelstuk, of zichzelf vroeger; zo springt het stuk van ‘werkelijkheid’ naar fictie en van heden naar verleden. Kleine ingrepen moeten dat duidelijk maken: zo verandert het licht bij een rolwisseling; ‘kijker let op!’ en staat de constructie voor de zekerheid ook uitgelegd in het programmaboekje.

Het wordt goed begrepen en gewaardeerd door het Duitse publiek. De kritieken waren lovend, en de publieksstroom is gestaag. Op de vrijdag na de première zit de zaal voor 70 procent vol; voornamelijk oudere, zichtbaar welgestelde heren en dames. Een man schrijft in het gastenboek: ‘Ganz grosses Theater! Vielen dank.’ Uitdehaag: „Het Duitse publiek is trouw. Cultuur maakt deel uit van hun ‘bildungsideaal’. Ze nemen het serieus.”

Volgens Van Hove betekent die betrokkenheid echter niet dat de Duitsers alles maar mooi vinden. „Integendeel: ze zijn kritisch en hun ongenoegen wordt luidkeels gecommuniceerd. Maar ook daardoor lééft het juist. En de kunst als geheel staat niet ter discussie.”

Van Hove ziet die toewijding als erfenis van het Duitse verleden. „Na WO II werd cultuur beschouwd als wapen tegen de barbarij. Dat gevoel is nog altijd diepgeworteld.”

Het zou best kunnen dat zijn Edward II niet unaniem lovend ontvangen wordt in Berlijn, denkt hij. „Het is een on-Duits stuk. Heel emotioneel.” Van Hove situeert Marlowes drama over Edward II, die zich verliest in homoseksuele liefde terwijl zijn land bedreigd wordt en een groepje edelen aast op zijn ondergang, in een gevangeniscomplex. De geliefde van Edward wordt gruwelijk anaal gemolesteerd met een stok – een daad die het publiek enkel op een videoscherm ziet. Visueel is Edward II sterk, maar ook confronterend. De associatie met Abu Ghraib is hardnekkig. Koning Edward eindigt naakt onder zijn brits, ineengedoken, uitgemergeld en besmeurd met zijn eigen uitwerpselen. De zaal was zaterdag doodstil; het applaus ingetogen. Vanochtend waren de eerste recensies onbarmhartig.

„In Duitsland is theater vaak óf heel realistisch, óf heel experimenteel”, zegt Van Hove. „En het is óf psychologisch, of politiek. Bij mij is het een mengeling van alles. Dat kan verwarrend zijn.” Met zijn acteurs, een ijzersterk ensemble van acht mannen, was dat geen probleem, zegt hij. „Je moet wennen aan elkaars werkwijze. Maar van een cultuurverschil heb ik daarbij niets gemerkt.”

Wel wist hij dat hij afwilde van de Duitse traditie van gedragen, sterk retorisch spel. „Ik wilde dat het spel geloofwaardig zou zijn, meer naturel.” Om zijn acteurs in de juiste stemming te krijgen, vertoonde hij de films Hunger en Un Prophète. „Daardoor hadden ze vrijwel meteen de rauwe toon en sfeer te pakken. Ik heb zelfs de retoriek wat terug moeten brengen. Het blijft wel een zestiende-eeuws koningsdrama.”
AD, 9 december 2010

column Jan Paul Bresser

Goede morgen Halbe Zijlstra


Ik heb u niet gezien dinsdagavond in de Koninklijke Schouwburg. Maar u had het moeten zien. U bent tenslotte niet voor niets staatssecretaris van Cultuur. U had Loes Luca en Peter Blok voor een volle zaal de sterren van de hemel zien spelen, in een voorstelling van DOEK!. Het is een nieuw toneelstuk van Maria Goos en het is hilarisch. Maar het is meer, het is - als altijd bij haar - een zedenschets, een hedendaagse moraliteit. Heeft u Elckerlyc ooit gezien? Daar lijkt het op. Maar dan anders. Dat is sinds het begin van onze cultuur het mooie van levend toneel. Je lacht om komedianten en tegelijk kijkje er doorheen en je ziet jezelf. Je herkent ieder van ons. Want theater gaat over levende mensen. Al tweeduizend jaar.

U had dinsdagavond wellicht heel even het gevoel gekregen, dat ik al meer dan een halve eeuw heb. Vanaf de avond dat ik vanuit de engelenbak bovenin dezelfde Koninklijke Schouwburg Bruid in de morgen zag, van Hugo Claus. Ik was niet alleen geraakt. Ik was aangeraakt, zoals dat heet. Ik zag iets wat ik nog niet had meegemaakt. Ontroering en verwarring samen. Ik zag twee jonge kwetsbare mensen in een uitzichtloze verliefdheid. Onecht werd echt. Verbeelding werkelijkheid. Ik herinner me een applaus dat opklonk en aanzwol tot aan mijn schellinkje in de nok. Ik was met iedereen opgetogen.

Dat gevoel bleef. Het werd een levensgevoel. Dinsdag gebeurde het weer. Anders maar hetzelfde. Maar u heeft andere dingen aan uw hoofd. U moet sinds kort regeren. En u moet aan tafel bij Pauw & Witteman. Ik zag u met flair het theater en zijn publiek de les lezen. Zo niet de hele cultuur. Want veel moet weg en alles moet anders. Maar ik keek door u heen. Ik zag een staatssecretaris die moest scoren. Ik zag een ijdele man die, met ruggensteun van de grimmige gedoogpartij, op een troon is gehesen. Plotseling aan de macht. Ineens koning. Met een hakbijl als scepter. En met een soms bijna stuitende arrogantie.


→ meer columns van Jan Paul Bresser
12 november 2010 NRC Handelsblad

Kester Freriks OVERTHEATER




Twee toneelstukken, één bruinleren bank


Toneelvoorstellingen zijn als parels aan een halssnoer. Voorstellingen rijmen op elkaar, vullen elkaar aan of gaan met elkaar in dialoog. Ik zag in de schouwburg van Delft DOEK! van Maria Goos, prachtig vertolkt door Loes Luca en Peter Blok. De schouwburg was uitverkocht. De zaallichten doofden en een grote, bruinieren gecapitonneerde bank werd zichtbaar in de toneellampen. „Dat is de bank van Virginia Woolf!" klonk het om me heen.

Inderdaad. In 2007 regisseerde Gerardjan Rijnders een baanbrekende versie van Who's Afraid of Virginia Woolf? van Edward Albee met Porgy Franssen en OlgaZuider-hoek in de hoofdrollen. Twee banken domineerden het toneelbeeld. Een daarvan is terechtgekomen in het decor van DOEK! in de regie van Aat Ceelen. Dit is geen toeval. In het begin van het stuk, als Peter Blok zich over de bank buigt en Loes Luca tartend aanspreekt, lijkt het even of we in Who's Afraid… terecht zijn gekomen. Dezelfde machteloze liefdesstrijd, dezelfde weerloze innigheid. De bank als plaats van handeling.

Dankzij deze verwijzing wordt het toch alzo rijke DOEK! nog rijker. Toneelopvoeringen schrijven samen toneelgeschiedenis. De fenomenale Richard III met Gijs Scholten van Aschat in de hoofdrol met muziek van Tom Waits is geen eenmalige gebeurtenis. Wie eerdere Richards III zag of Tom Lanoyes bewerking als Risjaar Modderfokker den Derde neemt deze toneelervaringen mee. Wie een latere Richard III zal zien, ontkomt niet aan de onvergetelijke Waits-variant. Ander voorbeeld: Toneelgroep Amsterdam brengt Phaedra van Racine met Chris Nietvelt als titelheldin in een imposant decor met op claustrofobische wijze dichtschuivende decorwanden. Het symbool is duidelijk: koningin Phaedra is een gevangene, omsloten door de onneembare vesting van het paleis. Ze is ook de gevangene van strenge conventies, want ze mag als oudere vrouw niet verliefd worden op een jonge jongen. In 1982 vertolkte Anne Wil Blankers bij de Haagse Comedie een Phèdre die zich afspeelde in een reusachtige vogelkooi. De achterliggende gedachte is dezelfde: ook deze Phèdre kan niet wegvliegen en haar hartstocht volgen.

Op dit moment zijn er twee versies van Shakespeares beroemdste toneelstuk Hamlet te zien. Een in de regie van Jos Thie bij De Utrechtse Spelen en een door Toneelgroep Oostpool, regie Marcus Azzini. Onlangs was ook nog eens de Hamburgse Hamlet te zien in de regie van Luk Perceval in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Perceval splitst Hamlet in tweeën: een jonge en een oude Hamlet. Dat is een unieke ingreep, zover ik weet niet eerder vertoond. Wel eerder gezien is de samensmelting van Hamlets moeder Gertrude en zij n geliefde Ophelia tot één actrice. Jos Thie doet dat, en meerdere regisseurs gingen hem daarin voor. Bij Toneelgroep Oostpoolzijn moeder en geliefde weer verdeeld over twee actrices. Hier geen freudiaanse verstrengeling van moeder en minnares.

Elke voorstelling kent verwijzingen naar eerdere voorstellingen. Dat is het spannende aan toneel. De opvoeringsgeschiedenis van toneelstukken vormt een theatraal cultureel erfgoed. Telkens andere visies en accenten, en toch ook weer gelijk. Zelfs het gloednieuwe DOEK! voegt zich prachtig in de theatertraditie.


→ DOEK!
22 oktober 2010 Dagblad De Limburger

Goos' stuk is spel op vele niveaus

Met 'DOEK!' geven Peter Blok en Loes Luca acteerles


Gezien: 'DOEK!' van Maria Goos (Venlo, 20 oktober). Nog te zien: Theater aan het Vrijthof in Maastricht op 3 november.

door Jos Prop

Voor een heerlijke toneelavond heb je niet meer nodig dan een regisseur die een stel goede acteurs zodanig weet te inspireren dat ze een prima script optimaal tot leven kunnen wekken. In het nieuwe stuk van Maria Goos gidst regisseur Aat Ceelen de acteurs Peter Blok en Loes Luca vakkundig naar de toppen van hun kunnen. Zij spelen twee acteurs die een rol spelen en daar af en toe nog eentje aan toevoegen. Zo wordt de uitvoering ook een Masterclass Toneelspelen. Die verschillende personages lopen probleem- en naadloos in elkaar over. Acteur Richard (Blok) en actrice Lies (Luca) hebben een gezamenlijk toneelverleden van meer dan twintig jaar.

Op het moment dat het stuk begint repeteren ze een Virginia Woolf-achtige scène waarin een beneveld echtpaar (David en Kate) elkaar verwijten maakt. Gedurende de voorstelling neemt de tekst ons in de achteruit mee naar het begin punt van hun gezamenlijk toneelleven. Deze retourvlucht door de tijd wordt doorspekt met privégesprekken in het heden en met pogingen het toneelstuk dat ze repeteren onder de knie te krijgen. Zo lopen niet alleen de personages maar ook de tijden door elkaar heen. De schrijfster heeft deze tekstpuzzel op een geraffineerde manier en doorspekt met humor in elkaar gestoken. En ze had er zich geen betere executanten voor kunnen wensen dan haar echtgenoot Peter Blok en de veelzijdige Loes Luca. De manier waarop Blok een dronken, verliefde, cynische acteur neerzet is om van te watertanden. En Luca doet daar niet voor onder. Hun verbale strijd kan hun liefde niet maskeren. Integendeel. Hun trieste anekdotes klinken vermakelijk, terwijl het verdriet doorsijpelt in hun lollige escapades. Twee zielenpoten één gedachte. Wanneer het echte leven en het toneelleven ook nog eens gespiegeld worden aan het echte en onechte in de beeldende kunst, weet ik dat ik heb zitten kijken naar een illusie die de werkelijkheid haarscherp verbeeldt en naar een werkelijkheid die - voor de twee toneelpersonages- een bittere illusie blijft. Een topavond die vijf Limburgse schouwburgen zo maar links laten liggen.


→ DOEK!
9 oktober 2010 Elsevier 40

Intelligent spel


Maria Goos had zich geen betere uitvoerders van haar nieuwe toneelstuk DOEK! kunnen wensen.

door Irene Start

Zou ze haar tekst vergeten zijn? Bij de eerste hapering tijdens de première is het even alsof actrice Loes Luca die echt kwijt is. Maar dan wordt ze gered door Peter Blok. Althans, door het personage dat hij speelt, acteur Richard van Berkhove. De vergissing blijkt opzet: Blok en Luca spelen acteurs die repeteren voor een relatiedrama en dan is haperen toegestaan.

Hij is geen aimabel mens, deze Richard. Ooit was hij beroemd, maar inmiddels is hij al minstens tien jaar over zijn houdbaarheidsdatum heen. Hij staat erom bekend dat hij zijn tegenspelers wegpest. Ook nu weer hebben twee actrices huilend de aftocht geblazen. De enige die nog bereid is in te vallen, is ex-geliefde Lies. Zij verliet de flamboyante acteur destijds voor een meer solide leven met gynaecoloog Wouter aan de Franse zuidkust. Dat is bepaald niet des kunstenaars, zo blijkt: 'Efteling voor volwassenen' en 'Gooi aan de golven', schampert Richard. In DOEK!, het nieuwe stuk dat Maria Goos speciaal voor echtgenoot Peter Blok schreef, worden heel wat genres door elkaar gehusseld. Het stuk is drama, komedie en toneel-over-toneel ineen, overgoten met een ironisch sausje. Het publiek gluurt mee in de repetitieruimte, huilt zich de tranen van het lachen om het kluchtige gedrag van de acteurs, die elkaar in even scherpe als prachtige volzinnen het leven zuur maken. Maar - het is wel een Goos - af en toe is de toon serieus. 'We moeten nou eens ophouden onszelf elkaar aan te doen,' zegt Richard wanneer er tijdens de repetities al te veel oud liefdeszeer naar boven komt. De lappen tekst en de dubbelrollen (Blok speelt ook de kakkineuze, kunstminnende gynaecoloog, Luca is ook de weggepeste actrice) maakt van DOEK! een echt acteursstuk: het geeft Blok en Luca, geregisseerd door Aat Ceelen, de kans om te laten zien wat ze kunnen. DOEK! is dankzij het intelligente spel met genres een aanwinst voor het vaderlandse toneel. En Goos had zich geen betere uitvoerders kunnen wensen.


→ DOEK!
6 oktober 2010 Trouw

DOEK! is boeiend, maar overtuigt niet


door Robbert van Heuven

Niemand wil meer met Richard werken. Want Richard is de belichaming van de cliché-acteur: hij drinkt, speelt in de kroeg voor onbegrepen kunstenaar, is narcistisch en megalomaan. Als bij de repetities van een nieuwe voorstelling de zoveelste actrice huilend het pand heeft verlaten, blijft er maar één actrice over die de vrouwenrol zou kunnen spelen: Richards oude liefde Liesbeth, met wie hij dit stuk op de toneelschool speelde, maar die nu met een rijke arts in Zuid-Frankrijk woont.

In de nieuwe voorstelling van schrijfster Maria Goos, DOEK!, volgen we de repetities van Richard (Peter Blok) en Lies (Loes Luca). Ook zien we hoe de twee weer aan elkaar moeten wennen, herinneringen ophalen en terugdenken aan beslissende keuzes uit het verleden.

Theater over theater is altijd leuk. Omdat datgene wat er in het repetitielokaal gebeurt tot de verbeelding spreekt en omdat het medium bestaat bij de gratie van de verwisseling van schijn en werkelijkheid. Een acteur liegt de waarheid, maar laat zelden zien wie hij werkelijk is.

Goos probeert met dat verschijnsel te spelen door haar stuk zich op verschillende lagen te laten afspelen. Zo zien we de repetities van Richard en Lies, maar krijgen we ook scènes uit hun voorstelling te zien: een variant op Albee’s ’Who’s afraid of Virginia Woolf’ waarin een uitgeblust echtpaar alleen voor de schijn bij elkaar blijft. Maar Lies en Richard spelen ook gebeurtenissen uit het verleden na en reconstrueren een ontmoeting tussen Richard en Lies’ nieuwe liefde Wouter. Dat geeft Luca en Blok de gelegenheid hun acteurskunsten te tonen. Blok heeft een geestig-ballerige Wouter in huis, Luca is op haar best als ze een venijnige versie van Albee’s Martha speelt.

Hoewel die lagen mooi in elkaar overlopen, overtuigt DOEK! niet. De voorstelling mist de prettige verknoping van humor en drama die Goos’ stukken kenmerken. Daarvoor is het verhaal van een acteur die een oude liefde mist en een actrice die gestopt is met spelen om zich in Frankrijk met keramiek bezig te houden en nog een keer wil spelen, te clichématig. De anders zo fijnzinnige humor van Goos blijft aan de oppervlakte hangen. Dronken mensen op het toneel zetten, werkt geestig, maar is ook een beetje makkelijk.

Dat iemand drank en theater nodig heeft om zijn eigen ik te verbergen, is niet alleen om te lachen. Dat zou ook een beetje meer mogen schuren.


→ DOEK!
5 oktober 2010 Het Parool

Maria Goos op dreef met bitse dialogen


door Joukje Akveld

La douce France is toch niets anders dan de Efteling voor volwassenen, briest Peter Blok. Hij speelt Richard, een acteur met een bek net zo groot als zijn ego. Loes Luca is zijn tegenspeelster Lies, net terug uit de Côte d'Azur en de enige actrice die zich niet door zijn air op de kast laat jagen.

Maria Goos schreef haar nieuwe stuk DOEK! speciaal voor de twee acteurs, die samen te zien waren in Paradevoorstellingen. Net als haar toneelstukken Cloaca en Familie is DOEK! stevig geworteld in de realiteit en ook nu weer is Goos op dreef met bitse dialogen en oneliners.

De schrijfster wilde al lang een stuk maken over de toneelwereld. Dat deed ze met DOEK! Inhoudelijk iets minder opzienbarend dan haar grote ensemblestukken, maar dankzij de mooie bezetting een geslaagde voorstelling.

Zes rollen gaf Goos haar twee acteurs. Wie niet oplet raakt de draad kwijt, want aan verkleedpartijen om de personages uit elkaar te houden doet regisseur Aat Ceelen niet. Gelukkig maar. Blok en Luca krijgen de ruimte gas te geven en hun karakters te modelleren met lekker overdreven en direct spel.

Richard en Lies repeteren een stuk dat ze dertig jaar eerder al speelden op de toneelschool. Zij wilde toen richting musical, hij hield haar tegen, waarna ze twintig jaar samen op het toneel stonden. Tot zij met haar gynaecoloog naar Frankrijk vertrok. Het gaat over het verschil tussen kunst en entertainment, maar ook over liefde. Want wat is beter: het comfort van een saai huwelijk of de leegte van een uitbundig gevierd liefdesleven?

Zulke serieuze overpeinzingen houden de op de lach geschreven voorstelling in evenwicht. Door een lange try-outperiode is het samenspel sterk. Lallend en zuipend zijn Blok en Luca op hun best - als Blok zich als keurige arts drinkend verliest in zijn eigen verhalen of als Luca zich met uitgestrekte arm over de leuning van een chesterfieldbank stort om zich te laten bijschenken. Met haar vertolking van Goos' hilarische tirade over lasagne uit een pan toont Luca aan onze grootste comédienne aan het toneel te zijn.


→ DOEK!
5 oktober 2010 De Telegraaf

Maria Goos maakt knappe schijnbewegingen in 'DOEK!'

Speels met scherp randje


door Marco Weijers

Maria Goos en Peter Blok boffen maar met elkaar, ook in professioneel opzicht. Hij met een vrouw die knisperende dialogen kan schrijven, zij met een man die daar als acteur prachtige dingen mee kan doen. In DOEK! weten zij zich gesteund door mensen als regisseur Aat Ceelen en actrice Loes Luca, die allebei al eerder bewezen dat zij goed uit de voeten kunnen met de teksten van Goos. Dat doen zij hier opnieuw.

Blok en Luca spelen in haar nieuwe toneelstuk dat ze toneelspelers zijn. Richard van Berkhove (Blok) is een gevierd acteur met een talent dat even groot is als zijn drankprobleem. Zo heeft hij zich de reputatie van lastpak verworven, waardoor steeds minder mensen met hem willen werken, 't Liefst zou hij nog altijd op de planken staan met Lies Oorthuizen (Luca), vroeger zijn vaste tegenspeelster en ooit zijn geliefde. Maar zij keerde de toneelwereld de rug toe en ging met een rijke gynaecoloog in Frankrijk wonen. In DOEK! keert Lies na jaren terug op het toneel om de nieuwe voorstelling van Richard te redden, nadat hij alle andere kandidates voor de rol wist weg te jagen. Ze stelt wel één voorwaarde: de fles moet Richard laten staan. Hun repetities worden een duik in een beladen verleden, maar ook een kritische beschouwing van het leven dat zij nu leiden. Hij maakt haar burgerlijke leventje belachelijk en steekt de draak met haar in kunst handelende echtgenoot. Zij prikt op haar beurt de mythe door van Richards grootse en meeslepende bestaan, een pose die slechts eenzaamheid en twijfel lijkt te verhullen.

Langzaam wordt duidelijk dat onder de oppervlakte nog iets anders schuilt dat pijn doet: een melancholiek besef van gemiste kansen en van een liefdesvonk die nooit helemaal is gedoofd. Die diepere laag geef de vele komische scènes en gevatte dialogen hun scherpe randje. Een nuance die verder vorm krijgt door twee acteurs die soepel schakelen tussen het grote theatrale gebaar en momenten van verstilling.

Aardig is ook dat de speelse structuur van dit toneelstukje als toeschouwer op het puntje van je stoel houdt. Vooral omdat vaak niet direct duidelijk is naar wie we kijken. Zien we de acteurs Richard en Lies? Geven zij een imitatie weg? Kijken we naar hun personages? Of spelen Blok en Luca op dat moment een dubbelrol? Ondanks deze met opzet gestichte verwarring is de uitkomst echter volkomen helder. Wat mag worden gezien als een compliment aan alle makers van DOEK!.


→ DOEK!
5 oktober 2010 NRC next

Zelfs een twist over lasagne wordt een glansnummer


door Henk van Gelder

„Als ze jou zouden vragen voor de rol van Godot, zou je dat dan doen?" vraagt de acteur aan de actrice. „Godot is een mannenrol!" antwoordt zij. En zo gaat het wel vaker in DOEK!, een nieuw toneelstuk van Maria Goos waarin onnadrukkelijke grapjes het cement vormen tussen wrange waarheden en momenten van tederheid – zoals zo vaak in haar werk. Hier spelen Loes Luca en Peter Blok een stuk dat ingewikkelder klinkt dan het is. Ze zijn de rollen in de scène die ze repeteren, ze zijn de acteurs zelf en ook is er nog sprake van een actrice die de ander vervangt. Maar in de glasheldere regie van Aat Ceelen komt elke rolwisseling logisch uit de vorige voort. Bril op, bril af is vaak al voldoende.

Luca en Blok zijn twee ideale Goosacteurs die de comedykant volledig uitbuiten en er tegelijk voor zorgen dat hun personages geloofwaardig blijven. Zelfs een twistgesprek over de uitspraak van het woord lasagne wordt zodoende een komisch glansnummer. Veel heeft Goos in dit stuk verder niet te vertellen, al laat ze de scènes uit het gerepeteerde stuk mooi weerspiegelen in wat die mensen in werkelijkheid hebben meegemaakt. Meer hoeft het soms niet te zijn: een zitbank, een tafeltje met wat drank en twee acteurs die precies weten hoe ze deze fleurige dialogen tot leven kunnen wekken.


→ DOEK!

5 oktober 2010

Topspelers in topstuk

door Margriet Prinssen

'Weet jij wat een actrice is?', vraagt Wouter.
'Dat is een hoer met een goed geheugen.' Wouter is gynaecoloog en de echtgenoot van Lies. Zij heeft haar carrière als actrice ruim tien jaar geleden aan de wilgen gehangen, maar nu speelt ze voor het eerst weer samen met haar oude maat Richard. Dat levert de nodige complicaties op.

DOEK! is een stuk voor twee acteurs die toneelspelers spelen, die samen een toneelstuk spelen. Dat klinkt ingewikkelder dan het is want tijdens de voorstelling is volkomen helder wie wie is (of speelt).

DOEK! is 'de nieuwe Goos' oftewel het nieuwe toneelstuk van Maria Goos, in een regie van Aat Ceelen en met slechts twee spelers, Loes Luca en Peter Blok. Voor het grote toneel schreef Maria Goos complexe ensemblestukken als Familie, Cloaca en vooral De Familie Avenier (een Brabantse familiegeschiedenis in vier delen). Voor televisie maakte zij de veelgeprezen series Pleidooi en Oud geld.

DOEK! Is daarbij vergeleken een wonder van eenvoud. Een ouderwetse komedie, in de goede zin van het woord: het is een uitermate scherpe en geestige tekst, met soms briljante vondsten. Soms doet het denken aan Edward Albee's Who's afraid of Virgínia Woolf, maar dan de 'light version'. Luca en Blok spelen een stel dat met elkaar overhoop ligt , maar ze spelen ook de acteurs die die rollen vertolken (een stuk in een stuk dus), elkaar ruim tien jaar niet hebben gezien, nu weer samen de planken op moeten en herinneringen ophalen aan hun beginjaren op de toneelschool. Dat levert verrukkelijk komediespel op, waarin Loes Luca en Peter Blok voortdurend van rol wisselen, het tempo opvoeren en razendsnel schakelen van heden naar verleden en van de ene emotie naar de andere. Een verbale strijd, vol venijn, cynisme, jaloezie en humor. Heerlijk om te zien hoe Loes een aangeschoten actrice speelt die verlangt naar een 'gewoon' leven met een 'gewone' man. Geweldig om Peter Blok als de kakkineuze 'gleuvengluurder ' Wouter te horen raaskallen over zijn grote passie, kunst. Fantastisch om hen samen die krankzinnige avond te zien naspelen waarop ze ladderzat in een politiefuik rijden: regelrechte slapstick. Een wonder van timing en vakmanschap.

Maria Goos spint een ingenieus web van allerlei draden waarbij het ook nog ergens over gaat. Met name de thema's echt en onecht, werkelijkheid en illusie en de tegenstelling van de 'entertainer' tegenover de maker van 'hoge kunst' zijn handig door het hele stuk heen geweven. Bovenal gaat het stuk over het eeuwige thema, dat van de liefde. Wie is er beter af? De gevierde acteur, die op vrije dagen eenzaam is tot op het bot of de actrice die haar rijke man is gevolgd naar de Côte d'Azur ('het Gooi van de Golven') en op de Hollandse Club heeft leren keramieken. De afloop is een verrassing. DOEK! is een topvoorstelling met topacteurs


→ DOEK!
4 oktober 2010 De Volkskrant, 5 oktober 2010 www.vincentkouters.nl

Twee acteurs, een bank en een tafeltje. Peter Blok en Loes Luca laten in het nieuwste stuk van Maria Goos zien dat je met weinig middelen een indrukwekkend spel kunt neerzetten.

Memorie van beschadigde mensen

door Vincent Kouters

Maria Goos schreef een vernuftige dialoog over twee acteurs die niet met, maar ook niet zonder elkaar kunnen. Een knap statement over de liefde, vertolkt door Peter Blok en Loes Luca.

HAARLEM Het verschil tussen echt en onecht is soms niet meer dan drie pennenstreken, bijvoorbeeld als een Rubens door diens leerlingen gemaakt blijkt te zijn en door de meester zelf enkel is aangestipt voor wat van die karakteristieke vegen. Of het is een brilletje, dat van een gevierd acteur een sullig amateurkunsthandelaartje van een personage maakt. Of het is een petieterig premièreboeketje met een paar gestamelde woorden erbij dat het verschil bepaalt tussen een onmogelijke en een echte liefde.

In haar nieuwste toneelstuk DOEK! speelt Maria Goos op een vindingrijke manier met deze thematiek Hierin laat ze de arena's van de toneelwereld, de kunstwereld en de liefde bij elkaar komen.

Zo ambitieus als haar 4-delige epos De Geschiedenis van de Familie Avenier bij Het Toneel Speelt was, zo minimalistisch en compact is DOEK!, dat geproduceerd wordt door Kik Productions. Twee acteurs, een bank en een tafeltje. Daarmee moet het podium anderhalf uur gevuld worden. Maar het is dan ook een fikse bank een bruinlederen monster. En Loes Luca en Peter Blok, die samen een stuk of zes rollen spelen, laten zien dat ze met weinig middelen een indrukwekkend schouwspel kunnen spelen.

DOEK! is een drama in een komedie. Het verhaal is een wonderlijke maar ook weer niet frustrerend moeilijke schuifpuzzel waarvan het beeld per definitie nooit helemaal compleet te krijgen is. Maar het gaat Goos duidelijk om de lol van het puzzelen en het spelen zelf.

Luca en Blok spelen twee acteurs: Lies en Richard. Hij is succesvol, onuitstaanbaar en heeft een alcoholisch probleempje. Zij is al een tijdje over de top van haar roem, tot rust gekomen en geëmigreerd naar Frankrijk met een kakkineuze kunsthandelaar. Nu spelen ze na lange tijd weer samen in een Who's Afraid of Virginia Woolf-achtig toneelstuk, waarvoor ze een paar van de meer beschonken ruziescènes op en rond de leren bank repeteren. Onmiddellijk speelt de oude liefde tussen de twee rasacteurs op.

Als de aanvankelijke verwarring en verwondering over de abrupte rolwisselingen (dan zijn ze weer de acteurs, dan weer de personages die deze acteurs spelen) een beetje uitgewerkt zijn, komen ze met een extra laag door ook andere figuren te spelen. Zo doet Luca (als Lies) een geraffineerde imitatie van de ietwat onbekwame actrice Jojanneke, die door bullebak Richard is weggepest tijdens de Virginia Woolf-repetities en die nu dus vervangen wordt door Lies. En Blok is (als Richard) geestig over de top als de echtgenoot van zijn oude vlam.

Feitelijk bestaat DOEK! uit een verzameling incomplete herinneringen van twee beschadigde mensen die niet met en niet zonder elkaar kunnen leven. Wat die en die nou precies zei op welk moment is door niemand meer na te gaan. Andermans onhebbelijkheden worden uitvergroot en rivalen gekleineerd. Dit is wat er gebeurt als levens zich voegen naar de theaterwetten.

Uit die brokstukken herrijst uiteindelijk een liefdesgeschiedenis met een opvallend realistische conclusie. De keuze die Lies maakt, gaat met weinig drama gepaard en is misschien wel daardoor een even simpel als knap statement over de liefde. Als je er maar in gelooft.


→ DOEK!